راهکارهای ارتقای سطح سلامت شنوایی در کشور

کارگروه فنی فرهنگستان علوم پزشکی

فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران ضمن بررسی چالش­ های موجود در زمینه ارایه خدمات سلامت شنوایی به افراد کم شنوا و ناشنوای کشور، راهکارهای توسعه و گسترش پوشش و افزایش پاسخگویی نظام سلامت در خصوص این خدمات را پیشنهاد می نماید.

مقدمه

سلامت شنوایی یکی از ارکان های نظام سلامت در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه می باشد و در کشورهای رو به سالمندی نیز اهمیت آن دو چندان می شود. آثار سوء کم شنوایی بسته به میزان و ماهیت آن، بر جنبه های متعدد رشدی و ارتباطی مبتلایان از جمله رشد و توسعه ی زبان و گفتار، مسائل عاطفی-روانی، روابط شغلی و حرفه ای، پیشرفت آموزشی، شخصیت و توانمندی های فردی و اقتصادی آنان اثرگذار است. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی در سال 2021، 700 میلیون نفر در جهان یعنی از هر 10 نفر جمعیت یک نفر نیازمند توانبخشی جدی در زمینه جبران کاهش عملکرد شنوایی می باشد.

در ایران، آمارها حاکی از شیوع 3 تا 5 درصدی کم شنوایی های متوسط تا عمیق می باشد. روزانه حداقل بالغ بر 10 نوزاد کم شنوا در کشور به دنیا می آید. ازدواج های فامیلی و قومی در ایران، یکی از علل اصلی  شیوع کم شنوایی های ژنتیکی در کشور می باشد. مداخله زودهنگام در دوران طلایی رشد گفتار و زبان  اهمیت ویژه ای دارد و انتخاب وسیله کمک شنوایی مناسب در دوران طلایی می تواند منجر به رشد گفتار و زبان طبیعی در کم شنوایان و امکان ادامه فعالیت برای آنها در کنار جامعه شنوای کشور شود. علاوه بر این انتخاب صحیح و به موقع وسیله کمک شنوایی می تواند موجب کاهش نیاز به انجام کاشت حلزون شنوایی و کاهش هزینه های نظام سلامت در بخش کاشت حلزون شنوایی گردد.

در حال حاضر در کشور بالغ بر 4600 دانش آموز دارای کم شنوایی خفیف، متوسط، شدید و عمیق در مدارس عمومی و ویژه در حال تحصل می باشند که موفقیت تحصیلی و استقلال فردی و اجتماعی آنان وابسته به استفاده از وسایل کمک شنوایی مناسب به ویژه سمعک می باشد.

علاوه بر این، هم اکنون بیش از 10 درصد جمعیت کشور یعنی بالای 8  میلیون نفر از جمعیت را سالمندان تشکیل می دهند. آمارها حاکی از جمعیت سالمند در حدود 26 میلیون نفر یعنی یک چهارم جمعیت در سال 1430 می باشد. از هر سه بزرگسال بالای 60 سال یک نفر به کم شنوایی ناتوان کننده مبتلا می باشد و شیوع آن در سنین بالاتر بسیار بیشتر است. کم شنوایی در سالمندان موجب انزوای خانوادگی و اجتماعی، گوشه گیری و افزایش افسردگی و دمانس در سالمندان می گردد. لذا، افزایش سطح خدمات سلامت شنوایی برای سالمندان همواره باید از اولویت های نظام سلامت کشور باشد.

با محاسبه سرانگشتی و تعمیم آمار جهانی در کمینه و همچنین ادغام آن با آمار منتشره داخلی می توان گفت به ازای هر ۱۰ نفر در ایران ۱ نفر نیازمند دریافت توانبخشی جدی شنوایی است.  بدون در نظر گرفتن فاکتور افزایش شیوع ناشی از نژاد و پیرگوشی حداقل ۸ میلیون نفر در ایران نیازمند توانبخشی جدی هستند که معادل ۱۶ میلیون سمعک خواهد بود. با در نظر گرفتن افزایش سن، افزایش ریسک افت شنوایی تولد نوزادان جدید، با افت شنوایی مادرزادی، عمر ۳-۵ ساله سمعک، تامین بین ۴۰۰ هزار الی ۵۰۰ هزار سمعک در سال میتواند راهگشای مشکلات تامین سلامت شنوایی باشد.

دستاوردها

از دستاوردهای مهم نظام سلامت در سال های گذشته در زمینه خدمات سلامت شنوایی، حفظ وسایل کمک شنوایی به عنوان یکی از کالاهای استراتژیک و تامین ارز دولتی برای ارایه خدمات بهتر به جامعه کم شنوای کشور بوده است که امکان دسترسی بیشتر بیماران به وسایل کمک شنوایی از قبیل سمعک و کاشت حلزون را در سطح کشور فراهم نمونده و امکان پوشش خدمات سلامت برای بیماران در این زمینه را میسر ساخته است.

چالش ها

1. عدم وارادات کافی سمعک متناسب با نیاز جامعه
2. افزایش وارادات غیرقانونی سمعک از کشورهای همسایه با قیمت های نجومی و فشار مضاعف بر قشر آسیب پذیر کم شنوای کشور.
3. عدم اختصاص کافی ارز دولتی برای واردات سمعک
4. وجود سقف یورویی برای واردات مدل های مختلف سمعک که منجر به کاهش کیفیت سمعک و افزایش بار مالی بر دولت در سال های آتی خواهد شد. هم چنین افزایش کیفیت و قابلیت سمعک ها می تواند منجر به افزایش کارآیی سمعک برای بیمار و کاهش کاندیداتوری کاشت حلزون در کم شنوایی های شدید تا عمیق گردد.
5. پوشش بیمه ای تنها یک گوش در بازه زمانی 10 ساله که موجب افزایش فشار مالی بر بیماران گردیده است.

پیشنهادات اجرایی:

1. لزوم حفظ کالای سمعک و پروتز کاشت حلزون به عنوان یکی از کالاهای استراتژیک حوزه سلامت و افزایش حمایت های دولتی در این زمینه
2. فراهم آوردن بستر برای تامین حدود 400 هزار الی 500 هزار سمعک در سال  (به جای 100 هزار سمعک در سال های اخیر) برای پوشش همگانی کودکان و سالمندان کم شنوا و ناشنوا
3. تلاش برای جلوگیری از کاندیداتوری های اجباری برای کاشت حلزون شنوایی با تامین سمعک مناسب برای کودکان و کاهش بار مالی دولت در تامین پروتزهای کاشت حلزون
4.  لزوم افزایش سرانه ارز دولتی برای تامین وسایل کمک شنوایی از قبیل انواع سمعک های مرسوم و استخوانی
5.  تشکیل کارگروه فنی جهت بررسی کیفیت وسایل کمک شنوایی مورد نیاز کشور و ابلاغ آن به سازمان های ذیربط و تصمیم گیری در مورد مکان کارگروه فوق در ساختار وزارت بهداشت
6.  بررسی امکان پوشش سمعک های دوطرفه از سوی سازمان های بیمه گر پایه برای بیماران
7. اصلاح کدهای خدمات شنوایی شناسی در ارتباط با ارزیابی و فیت سمعک در کتاب ارزش نسبی خدمات و افزودن کدهای جدید مرتبط
8. ایجاد کارگروه نظارتی در جهت نظارت بر عملکرد توزیع کنندگان وسایل کمک شنوایی در کشور در وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
9. لزوم فرهنگ سازی در جامعه برای استفاده از وسایل کمک شنوایی در سالمندان و تجویز به موقع سمعک در جهت رشد زبان و گفتار در دوران طلایی کودکان
10. تهیه و تصویب برنامه ملی پیشگیری و مداخله زودهنگام شنوایی در کشور از طریق شورای عالی سلامت و امنیت غذایی با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کشور، سازمان بهزیستی و سازمان آموزش استثنائی
11. با توجه به بررسی های صورت گرفته تولید سمعک نیازمند دسترسی به تکنولوژی های بسیار پیشرفته و پیچیده و استراتژیک است و ضرورت دارد در مورد امکان تولید آن در داخل کشور، کارگروه تخصصی در یکی از دانشکده ها و دانشگاه های فنی- مهندسی با حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل گردد.
12.  ایجاد بانک اطلاعاتی منسجم و دقیق از افراد دارای کم شنوایی کشور و وسایل کمکی مناسب مورد نیاز آنها

***

گفتنی است موضوع این مقاله طی نامه ای از طرف رئیس فرهنگستان علوم پزشکی به استحضار ریاست محترم جمهور ( دکتر سید ابراهیم رئیسی ) رسیده است.