دستاوردهاي مهم نظام سلامت پس از پيروزي انقلاب اسلامي
بيانيه جلسه زمستان 1401 مجمع عمومي فرهنگستان علوم پزشكي جمهوري اسلامي ايران
دستاوردهاي مهم نظام سلامت پس از پيروزي انقلاب اسلامي
مقدمه:
جمهوري اسلامي ايران در چهل و چهارمين سال پس از پيروزي انقلاب اسلامي گام هاي استواري را به سمت تشكيل تمدن اسلامي بر مي دارد. اين حركت، علي رغم فشارهاي حداكثري جبهه استكبار براي متوقف كردن قطار پرشتاب انقلاب اسلامي از طرق تحميل جنگ هشت ساله، اعمال حصر اقتصادي و ساير محدوديت ها و ختلالات بوده است.
در بيانيه گام دوم انقلاب اسلامي ابلاغي مقام معظم رهبري، مسير حركت بسوي تمدن اسلامي با تاكيد بر توان و استفاده از ظرفيت جوانان ترسيم شده است. و در توصيه هايشان از طريق دستور به تدوين الگوي اسلامي ايراني پيشرفت، لزوم رسيدن به تمدن نوين اسلامي را عبور از چند مرحله دانسته اند. اين مراحل به ترتيب عبارتند از: 1. انقلاب اسلامي 2.تشكيل نظام اسلامي 3. تشكيل دولت اسلامي 4. تشكيل جامعه اسلامي 5 تشكيل تمدن اسلامي و در همين رهنمود ها متذكر شده اند كه ما در اين مقطع در مرحله تشكيل دولت اسلامي بوده و در مسير تشكيل جامعه اسلامي با آرمان رسيدن به تمدن اسلامي و الهام بخشي براي جهان معاصر و آمادگي براي طلوع خورشيد ولايت عظمي (ارواحنافداه) خواهيم بود. در اين مسير طي شده، جمهوري اسلامي ايران در عرصه هاي مختلف، دستاوردهاي مهمي را كسب نموده است كه يكي از درخشان ترين اين عرصه ها، حوزه سلامت است. اين بيانيه ضمن ذكر چهل و چهار مورد از مهمترين دستاورد هاي كسب شده، تلاش مي كند اين مطلب اساسي را يادآوري نمايد كه اين دستاورد ها تا كنون در مرحله تشكيل دولت اسلامي بوده و با ظهور جامعه اسلامي و تمدن اسلامي همانگونه كه حضرت ايشان در بيانيه گام دوم انقلاب فرمود هاند انشالله با گسترش و پذيرش همگاني شعار "ما مي توانيم" به قله هاي رفيعي كه در شان تمدن اسلامي است دست خواهيم يافت.
اهم دستاورد ها:
1. ادغام آموزش و پژوهش علوم پزشكي در عرصه ارائه مراقبت ها و خدمات سلامت، تجميع توليت و يكپارچگي همه جانبه بخش سلامت و تمركز مسؤوليت ها و پاسخگويي با تشكيل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي
2. استقرار شبكه بهداشتي درماني كشور با سياستگذاري و اجراي مبتني بر شواهد علمي، جهت بهره مندي عادلانه آحاد مردم از مراقبت ها و خدمات سلامت همه جانبه. ارتقاي چشمگير كميت و كيفيت مراقبت ها و خدمات سلامت مورد نياز جامعه و آحاد مردم و بهره مندي مناسب از مراقبت ها و خدمات بهداشتي درماني، حركت به سمت عدالت در سلامت و در نتيجه بهبود شاخص هاي بهداشتي كشور، به نحوي كه در بين بالاترين كشور ها در منطقه چشم اندازي قرار گرفته ايم.
3. برنامه ريزي لازم جهت تامين، حفظ و ارتقاي سلامت عادلانه و پاسخگو با تاكيد خاص بر بعد سلامت معنوي اسلامي كه باعث افزايش اميد به زندگي در بدو تولد و كاهش شاخص هاي مرگ و مير شده است. (اميد به زندگي در بدو تولد كه در سال هاي قبل از انقلاب اسلامي، در زنان 53 و در مردان 55 سال بوده است، به 79,6 سال در زنان و 76,1 سال در مردان رسيده است).
4. كاهش ميزان مرگ مادران باردار از 254 در صدهزار در سال 1356 به 25,1 در صد هزار
5. كاهش ميزان مرگ نوزادان از 154 در هزار تولد زنده در سال 1353 به 9,34 در هزار تولد زنده
6. كاهش ميزان مرگ كودكان زير يك سال از 195 در هزار در سال 1353 به 12,58 در هزار
7. كاهش ميزان مرگ كودكان زير 5 سال از 225 در هزار در سال 1353 به 14 در هزار
8. توفيقات در عرصه بهداشت عمومي و پيشگيري و كنترل بيماريهاي واگير نظير سياه سرفه ، سل، ريشه كني بيماريهاي آبله، فلج اطفال و كرم پيوك، حذف بيماري هاي كزاز نوزادي، جذام، شيستوزوميازيس، سرخك، سرخجه و ديفتري، كاهش موارد هاري و كنترل بيماري هاي اسهالي و كاهش چشمگير ساير بيماري هاي واگير نظير هپاتيت و عفونت هاي حاد تنفسي و غيره) در كشور
9. پوشش ايمن سازي كودكان به نزديك صد در صد با تأمين واكسن هاي مورد نياز و زنجيره سرد ثابت و سيار بمنظور نگهداري و انتقال سالم واكسن ها تا لحظه مصرف.
10 . توسعه برنامه هاي بهبود تغذيه جامعه و كاهش 50 درصدي سوءتغذيه كودكان زير 5 سال. استقرار حدود 1600 كارشناس تغذيه در مراكز جامع خدمات سلامت شهري به منظور ارائه خدمات رايگان مشاوره تغذيه و رژيم درماني، به منظور پيشگيري و كنترل بيماري هاي غيرواگير مرتبط با تغذيه. كاهش ميزان اسيد چرب ترانس در روغن هاي خوراكي، افزودن ويتامين ها و ريز مغذي ها به رژيم غذايي كودكان.
11 . كنترل بيماري هاي غير واگير نظير تالاسمي و بيماري هاي رواني و اجراي موفق طرح يددار كردن نمك طعام در كل كشور.
12 . ترويج تغذيه با شير مادر، استفاده بموقع و مناسب از تغذيه كمكي و پايش رشد شيرخواران و كودكان. هدفمندي يارانه هاي اقلام غذايي ضروري، حمايت هاي تغذيه اي مادران باردار و شيرده و كودكان زير 5 سال نيازمند و مبتلا به سوءتغذيه و نيز اجراي الگوي بسته امنيت غذايي در مناطق محروم كشور.
13 . انجام اقدامات درجهت ارتقاء سلامت عمومي، بخصوص در روستاها و مناطق محروم مانند تأمين آب آشاميدني سالم، دفع بهداشتي فضولات، آموزش بهداشت همگاني، آموزش ماماهاي محلي(قابله)
14 . ايجاد دفتر سلامت و تندرستي در وزارت آموزش و پرورش و ايجاد معاونت سلامت در سازمان تزريقي HIV زندان هاي كشور به منظور مبارزه با
15 . ايجاد سيستم هاي نرم افزاري و سيستم جمع آوري الكترونيك و اطلاعات مرتبط با بسياري از بيماري ها، راه اندازي سيستم نسخه الكترونيك و نظام اطلاعات بيمارستاني.
16 . راه اندازي نظام غربالگري بيماري هاي ژنتيكي و مادرزادي مانند فينل كتينوري و كم كاري مادرزادي و تالاسمي. G6PD ، تيروئيد
17 . راه اندازي نظام جامع، كارآ و پوياي ثبت موارد سرطان بطوري كه ميزان موارد ثبت نشده سرطان در چند سال اخير، به كمتر از ده درصد كاهش پيدا كرده است. اين امر باعث اولويت گذاري در برنامه هاي كنترل سرطان شده و برنام ههاي مداخلاتي لازم در زمينه پيشگيري و كنترل سرطانهاي شايع كشور حسب امكانات در حال انجام است.
18 . تصويب سند ملي بهبود كيفيت آب آشاميدني سالم با همكاري دستگاه هاي ذيربط كه مشتمل بر 22 هدف و 15 راهبرد در زمينه هاي مختلف جهت نيل به اين هدف در كشور شده است و انجام اقدامات لازم در جهت اجرايي شدن سند.
19 . توجه جدي به سلامت دهان و دندان با تربيت نيروهاي حد واسط بهداشت كار دهان و دندان و ادغام خدمات مربوطه در شبكه بهداشتي درماني. تجهيز 3400 مركز ارائه خدمات دندانپزشكي و اجراي برنامه ترميم دندان پوسيده كودكان زير 12 سال
20 . ايجاد خانه هاي بهداشت كارگري در تمام كارگاه هاي داراي بيش از 51 نفر كارگر و ايجاد مراكز بهداشت كار در كارگاه ها و كارخانه هاي داراي بيشتر از 511 نفر شاغل
21 . نگارش سند ملي رشد و تكامل همه جانبه ابتداي دوران كودكي و تدوين سند آلودگي هوا و تصويب آن در شوراي عالي سلامت و پيگيري اجرايي شدن اين اسناد.
22 . اجراي برنامه ادغام خدمات سلامت روان در نظام مراقبت هاي بهداشتي اوليه و استقرار نظام ارجاع بيماران روانپزشكي، با پوشش وسيع و قابل قبول.
23 . استفاده از مديران معتمد، متخصص، جوان و با انگيزه در مديريت سلامت كشور و بكارگيري اساتيد و اعضاي هيأت علمي دانشگاهها در مديريت ارائه مراقبت ها و خدمات سلامت
24 . توانمند شدن نظام سلامت در سامان دادن و مديريت منابع در بحران هايي مانند همه گيري كوويد 19 زلزله و سيل
25 . تخصيص بهينه منابع در نظام سلامت و شبكه مراقبتهاي اوليه بهداشتي درماني كشور براساس سطح بندي خدمات و تخصيص بهينه منابع بخش سلامت به پيشگيري از طريق نشان داركردن آنها
26 . تصويب قانون بيمه همگاني سلامت، تشكيل سازمان بيمه سلامت و افزايش تدريجي پوشش بيمه بهداشتي درماني در سراسر كشور
27 . نگارش سند سلامت اجتماعي ايرانيان و تصويب آن در شوراي اجتماعي كشور و پيگيري اجرايي شدن آن
28 . توجه دادن به اجراي طرح ژنريك- توسعه توليد دارو در داخل كشور.شروع و توسعه توليد تجهيزات پزشكي مصرفي از طريق فن آوري پيشرفته در داخل.
29 . ايجاد دفتر طب ايراني در وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشكي و توسعه آموزشي پژوهشي با ايجاد شانزده دانشكده طب سنتي در دانشگاه هاي علوم پزشكي كشور و حدود 70 فارغ التحصيل دوره در رشته هاي طب ايراني، داروسازي سنتي تاريخ پزشكي PHD
30 . افزايش تعداد دانشكده هاي پزشكي از 9 دانشكده در ابتداي انقلاب اسلامي به 64 دانشكده ( 50 دولتي و 14 دانشگاه آزاد اسلامي) و از 7 دانشكده دندانپزشكي به 46 دانشكده.
31 . افزايش تعداد دانشجويان گروه پزشكي از 25848 در ابتداي انقلاب اسلامي به 234325 در سال 1400 (حدود ده برابر)
32 . افزايش تعداد ارائه كنندگان مراقبت ها و خدمات بهداشتي درماني در كشور از كمتر از 100 هزار به بيش از 700 هزار
33 . افزايش تعداد اعضاي هيات علمي دانشكده هاي گروه پزشكي از 2908 درسالهاي اول پس از انقلاب اسلامي به 20382 و بهبود نسبت دانشجو به استاد به ده به يك
34 . تامين كمبود شديد نيروي انساني تخصصي و فوق تخصصي پزشكي و دندانپزشكي با افزايش تعداد دانشجويان و دستياران دوره هاي تخصصي و فوق تخصص پزشكي و دندانپزشكي و دوره هاي تكميلي تخصصي باليني و دوره هاي تحصيلات تكميلي و دكتراي تخصصي كه با گسترش متوازن مراكز آموزشي صورت پذيرفته است.
35 . ارتقاي كيفي آموزش و پژوهش، مطابق با نيازهاي سلامت جامعه و ارتقاي كيفي مراقبت ها و خدمات سلامت.
36 . افزايش بسيار چشمگير نسبت دانشجويان زن به مرد و هم چنين شاغلان به خدمت زن به مرد در بخش هاي مختلف آموزشي( هيات علمي و دانشجو) و عرصه ارائه مراقبت ها و خدمات سلامت، مانند انحصاري شدن رشته تخصصي زنان و زايمان براي بانوان و افزايش قابل توجه متخصصين خانم در رشته هاي داخلي و بخصوص جراحي، جراحي اعصاب و اورولوژي بانوان
37 . اصلاح برنامه هاي آموزشي رشته هاي گروه پزشكي از درماني محض به پيشگيري و درماني و توجه به مسئله پاسخگويي به نيازهاي سلامت جامعه در اين برنامه ها و جامعه نگر شدن دانشجويان گروه پزشكي از طريق حضور آنها در صحنه هاي ارائه مراقبت ها و خدمات سلامت در جامعه طي دوره هاي تحصيلي آموزشي.
38 . اضافه شدن رشته هاي آموزشي مرتبط با نياز هاي سلامت جامعه در گروه پزشكي (تخصص پزشكي اجتماعي، فوريت هاي پزشكي پيش بيمارستاني، مديريت خدمات بهداشتي درماني، انفورماتيك پزشكي، اخلاق پزشكي، پرستاري اورژانس، پرستاري سالمندي، روان پرستاري، پرستاري مراقبت هاي ويژه،مراقبت هاي ويژه نوزادان، مراقبت هاي ويژه كودكان، تكنولوژي آموزشي در علوم پزشكي، سلامت دهان و دندان و ،(MPH) مطالعات اجتماعي موثر برسلامت، دوره مديريت بهداشت عمومي دندانپزشكي اجتماعي، آينده پژوهي سلامت، اقتصاد سلامت، سياستگزاري سلامت و چندين رشته ديگر) كه در سايه توسعه متوازن رشته هاي مورد نياز حوزه سلامت شكل گرفته است.
39 . ايجاد مراكز توسعه آموزش پزشكي در دانشگا ههاي علوم پزشكي و خدمات بهداشتي درماني و ايجاد رشته تخصصي آموزش پزشكي در مقاطع كارشناسي ارشد و دكتري تخصصي، با هدف ارتقاي فن معلمي در دانشگاههاي علوم پزشكي. تصويب و اجراي قانون آموزش مداوم گروه پزشكي كه با اجراي برنامه ريزي شده آن تداوم دانش و مهارت دانش آموختگان گروه پزشكي عملياتي خواهد شد.
40 . ارتقاي سطح پژوهشي در حوزه گروه پزشكي به نحوي كه با دارا بودن حدود ده درصد از اعضاي هيات علمي و پژوهشگران كشور حدود سي درصد توليدات علمي كشور مربوط به اين حوزه م يباشد و انتخاب عناوين اولويت دار حوزه پژوهش به منظور برطرف كردن نيازهاي جامعه و توسعه مراكز تحقيقاتي و پژوهشكده ها كه با رسالت پاسخگويي به نياز هاي سلامت كشور تاسيس شده اند و ايجاد پايگاه هاي تحقيقات جمعيت به منظور شناسايي به هنگام مشكلات با ارائه راه حل ها. توجه به تحقيقات كاربردي با توجه به بهره بردن از علم توام با تجربه از اعضاي محترم هيات علمي در نظام سلامت كشور.
41 . ارتقاي سطح خدمات درماني كشور به نحوي كه برخلاف سال هاي اول پس از پيروزي انقلاب اسلامي خارجي در كشور طبابت مي كردند و در نتيجه ( MBBS) كه چند هزار نفر پزشك و كارشناس پزشكي اعزام بيماران بسيار زيادي براي خدمات درماني و گاهي حتي براي آزمايش هاي تشخيصي به خارج از كشور صورت م يگرفت، در حال حاضر براي هيچ خدمت تخصصي و فوق تخصصي اعزام به خارج از كشور نياز نيست. بسياري از اين گونه خدمات حتي در مناطق كم تر برخوردار و يا مراكز استانها هم ارائه مي شود. لازم به ذكر است كه در حال حاضر بيماران ايراني مقيم خارج از كشور و نيز بيماران خارجي جهت دريافت خدمات درماني به جمهوري اسلامي ايران مراجعه مي كنند و گسترش مراكز پيوند اعضاء در كشور از جمله پيوند كليه، قلب، كبد، ريه، مغز استخوان، قرنيه چشم در منطقه جايگاه بالايي دارند.
42 . توسعه و گسترش پايگاه هاي اورژانس شهري و بين جاده اي كه نقش فوق العاده اي دركاهش مرگ و مير ناشي از تصادفات وتسريع رساندن بيماران اورژانس به بيمارستان ها داشته و ايجاد مراكز مديريت و كمك در مديريت حوادث و بلاياي (Emergency Operation Center) بحران در دانشگا هها طبيعي.
43 . شروع به راه اندازي برنامه پزشكي خانواده و نظام ارجاع روستايي و پايلوت شهري آن در جهت حركت بطرف عدالت در ارائه مراقب تها و خدمات بهداشتي درماني. شروع به تدوين راهنماهاي باليني با مشاركت اعضاي هيات علمي دانشگاه ها.
44 . مديريت تحسين برانگيز بحران كرونا به مدد نيروهاي زبده و ايثارگر بهداشت و درمان با مديريت و توليت مناسب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي. در اين راستا هر زمان كه بر مراقبت ها و خدمات در محيط جامعه و درقالب شبكه بهداشتي درماني تاكيد بيشتري مي شد، كاهش موارد ابتلا و مرگ و مير را به صورت بسيار چشمگيرتري به دنبال داشت.
