محیط زیست سالم از منظر قرآن و عترت
نشست ۳۲۸ گروه قرآن، عترت و سلامت با موضوع «محیط زیست سالم از منظر قرآن و عترت» برگزار شد
به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل، در ادامه سلسله‌نشست‌های گروه قرآن، عترت و سلامت با هدف بررسی مسائل کلیدی نظام سلامت بر پایه تعالیم دینی، سیصد و بیست و هشتمین جلسه این گروه در تاریخ ۲۹ مردادماه ۱۴۰۴ با محوریت «محیط زیست سالم از منظر قرآن و عترت» برگزار شد. این نشست با حضور صاحب‌نظران حوزوی، دانشگاهی و مسئولان مرتبط با حوزه محیط زیست به بررسی ابعاد گوناگون بحران‌های زیست‌محیطی و ارتباط آن با آموزه‌های دینی اختصاص یافت.
در ابتدای نشست، گزارشی از سند حمایت‌طلبی آلودگی هوا که در سال ۱۴۰۰ توسط فرهنگستان علوم پزشکی تدوین و منتشر شده، ارائه شد. در این سند، ضمن بررسی احکام شرعی مرتبط با حفظ هوای پاک، به دیدگاه‌های مراجع عظام تقلید و همچنین وظایف نهادهای مختلف همچون رهبران مذهبی، علما، رسانه‌ها، مردم و به‌ویژه نهاد سلامت در مواجهه با بحران آلودگی هوا پرداخته شده است.
سپس، دکتر کاظم ندافی، عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی و مسئول کارگروه محیط زیست، به ارائه سرفصل‌های فعالیت این کارگروه پرداخت و محتوای کتابی را که قرار است در این زمینه تدوین شود، تشریح کرد. وی به موضوعاتی نظیر عوامل خطر محیطی و سلامت انسان، محیط زیست طبیعی بی‌جان (هوا، اقلیم، منابع آب و خاک)، محیط زیست طبیعی جاندار (گیاهان، جانوران و میکروارگانیسم‌ها)، محیط زیست انسان‌ساخت (مداخلات انسانی و تولید آلاینده‌ها) و در نهایت احکام و اخلاقیات زیست‌محیطی با استناد به ادبیات جهانی اشاره کرد.
دکتر ندافی با اشاره به گزارش سازمان جهانی بهداشت، عنوان کرد که ۲۳ درصد کل مرگ‌ها در جهان ناشی از یکی از عوامل خطر محیطی هستند و گروه‌هایی مانند کودکان زیر پنج سال و سالمندان، آسیب‌پذیرترین اقشار در برابر مخاطرات محیطی محسوب می‌شوند. این داده‌ها، ضرورت و فوریت پرداختن به موضوع محیط زیست را از منظر سلامت عمومی و اخلاق دینی برجسته می‌سازد.
در بخش بعدی نشست، آیت‌الله احمد مبلغی، عضو محترم مجلس خبرگان رهبری، با نگاهی فقهی به بحران آب در کشور پرداخت. وی در سخنرانی خود، با عنوان «مرگ آب از دیدگاه فقه»، سه نوع تضییع آب را برشمرد:
مرگ کارکردی: از بین رفتن عملکرد حیات‌بخش آب بر اثر کاهش کیفیت به دلیل آلودگی، سموم کشاورزی و مواد شیمیایی.
مرگ چرخه‌ای یا وجودی: ایجاد اختلال در چرخه طبیعی آب به واسطه برداشت بی‌رویه از منابع زیرزمینی، تغییرات اقلیمی، خشکسالی و بیابان‌زایی، که حتی نسل‌های آینده را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
مرگ نهادی-اجتماعی: زوال جایگاه اجتماعی آب از طریق تخصیص ناعادلانه منابع آبی مانند سدسازی، بهره‌برداری غیرمنصفانه در صنایع و تضییع حقوق عمومی.
ایشان همچنین به بیان قواعد فقهی مرتبط با حفظ منابع طبیعی و محیط زیست پرداخت، از جمله: قاعده لاضرر، قاعده افساد فی‌الارض، قاعده حرمت بغی (اخلال در نظم اکولوژیک)، قاعده حرمت تعاون بر اثم و قاعده حرمت تضییع مال با تأکید بر اینکه آب یک ثروت عمومی است که تضییع آن خلاف شرع محسوب می‌شود.
در ادامه جلسه، حجت‌الاسلام و المسلمین محمدحسین فلاح‌زاده، رئیس مؤسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی، ضمن تقدیر از اقدام فرهنگستان علوم پزشکی در برقراری گفت‌وگوی علمی و فقهی با حوزه علمیه، بر کاربردی‌سازی این مباحث دینی در حوزه سلامت و زیست‌بوم تأکید کرد. وی همچنین با استناد به آیه‌ای از قرآن کریم که «زمین را محل سکونت و آرامش برای انسان قرار داده‌ایم»، به ضرورت توجه به محیط زیست به عنوان محل آرامش بشر پرداخت و پیشنهاد کرد که فصلی تحت عنوان «احکام محیط زیست» در رساله‌های عملیه گنجانده شود.
در بخش پایانی نشست، دکتر هادی کیادلیری، معاون محترم آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست، گزارشی از بحران‌های زیست‌محیطی کشور شامل بحران آب، فرسایش خاک، و آلودگی‌های شیمیایی و زیست‌محیطی ارائه داد. وی با تأکید بر اهمیت افزایش آگاهی اجتماعی و دغدغه‌مندی عمومی، نقش مشارکت مردمی در تقویت رویکردهای پیشگیرانه در حوزه محیط زیست را حیاتی دانست.
نشست با بحث و تبادل نظر تخصصی بین اعضا ادامه یافت و در نهایت با جمع‌بندی ریاست جلسه و مرور نکات کلیدی سخنرانان به پایان رسید.
