خودکشی پدیده‌ای قابل پیشگیری است؛ ضرورت هم‌افزایی جامعه و نظام سلامت
دکتر سیاوش لاجوردی دبیر گروه سلامت روان فرهنگستان علوم پزشکی تأکید کرد: «با اجرای سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی برای کاهش فقر و بیکاری، گسترش خدمات نظام سلامت و تغییر نگرش‌های فرهنگی نسبت به بیماریهای روان، می‌توان نرخ خودکشی را به شکل چشمگیری کاهش داد.»
به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل فرهنگستان علوم پزشکی،دکتر لاجوردی ضمن تاکید بر نقش عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در بروز پدیده خودکشی دارند ادامه داد: در سطح اجتماعی، انزوای اجتماعی و فقدان حمایت‌های اجتماعی از مهم‌ترین عوامل خطر هستند. مطالعات نشان می‌دهند که افراد با پیوندهای اجتماعی ضعیف‌تر، مانند کسانی که مجرد یا تنها هستند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. بحران‌های اقتصادی نظیر فقر، بیکاری طولانی‌مدت و احساس نابرابری شدید نیز از عوامل کلیدی هستند که با ایجاد ناامیدی و فشار روانی، نرخ خودکشی را افزایش می‌دهند. در مقابل، شبکه‌های حمایت اجتماعی قوی، پیوندهای خانوادگی مستحکم و حس تعلق به جامعه می‌توانند به عنوان عوامل محافظت‌کننده عمل کنند و آسیب‌پذیری افراد را در برابر خودکشی کاهش دهند. از منظر فرهنگی، انگ‌زنی نسبت به اختلالات روانپزشکی/روانشناختی و دشواری در جستجوی کمک، مانع بزرگی در مسیر پیشگیری از خودکشی است. در بسیاری از فرهنگ‌ها، صحبت کردن در مورد سلامت روان یا مشکلات شخصی مرتبط با آن، یک تابو محسوب می‌شود که موجب می شود افراد را از دریافت کمک به هنگام سر باز بزنند. به همین دلیل، تغییر نگرش‌های فرهنگی و ترویج سواد سلامت روان برای ایجاد یک جامعه حمایتگر و همدل بسیار ضروری است.
دبیر گروه سلامت روان فرهنگستان علوم پزشکی در ادامه گفت: نقش نظام سلامت در پیشگیری از خودکشی چندوجهی و کلیدی است. اولین گام، شناسایی زودهنگام افراد در معرض خطر از طریق غربالگری‌های منظم در محیط‌های بالینی و غیربالینی است. این غربالگری‌ها باید به طور سیستماتیک در تمام سطوح مراقبت‌های بهداشتی، از جمله مراقبت‌های اولیه، انجام شود. پس از شناسایی، نظام سلامت باید دسترسی آسان و فوری به درمان فوری روانپزشکی و روانشناختیِ مبتنی بر شواهد را فراهم کند. تجهیز کمی و کیفی خطوط مداخله در بحران نظیر۴۰۳۰ و ۱۲۳ با کارکنان آموزش‌دیده نیز از دیگر اقدامات ضروری است که به افراد در شرایط اضطراری امکان دسترسی به حمایت فوری و با کیفیت را می‌دهد. علاوه بر این، آموزش مستمر کادر بهداشتی/درمانی در خصوص تشخیص به موقع، مدیریت و ارجاع فوری با افکار خودکشی، برای افزایش کارایی نظام سلامت ضروری است. در نهایت، نظام سلامت باید در کاهش انگ اجتماعی بیماریهای مرتبط با روان نیز نقش فعالی ایفا کند، به طوری که دریافت کمک برای مشکلات سلامت روان به عنوان یک رفتار عادی (و حتی قابل احترام) در جامعه پذیرفته شود.
وی افزود: کاهش نرخ خودکشی نیازمند اجرای راهکارهای چندبعدی و همه‌جانبه است. در سطح کلان، باید سیاست‌های اجتماعی و اقتصادی با هدف کاهش فقر، نابرابری و بیکاری اجرا شوند تا فشار روانی بر اقشار آسیب‌پذیر کاهش یابد. در سطح فردی و خانوادگی، آموزش مهارت‌های مقابله‌ای و حل مسئله به افراد، به ویژه جوانان، می‌تواند تاب‌آوری آن‌ها را در برابر استرس و مشکلات افزایش دهد. همچنین، افزایش سواد سلامت روان در جامعه از طریق کمپین‌های عمومی و برنامه‌های آموزشی در مدارس و محیط‌های کار، برای شکستن سکوت و انگ در مورد خودکشی ضروری است. تقویت پیوندهای اجتماعی و ایجاد محیط‌های حمایتی، چه در سطح خانواده و چه در جامعه، به افراد کمک می‌کند تا احساس تنهایی نکنند و در هنگام نیاز بتوانند از دیگران کمک بگیرند. محدود کردن دسترسی به روش ها و ابزارهای اقدام به خودکشی، سلاح گرم یا مواد کشنده، یک راهکار مؤثر و ثابت‌شده است که در بسیاری از کشورها نرخ خودکشی را کاهش داده است.در نهایت، پژوهش‌های مستمر برای شناسایی عوامل خطر جدید و ارزیابی اثربخشی مداخلات، برای به‌روزرسانی راهکارهای پیشگیرانه حیاتی است.
دکتر لاجوردی در پایان خاطرنشان کرد: «خودکشی پدیده‌ای کاملاً قابل پیشگیری است و مسئولیت مقابله با آن تنها بر عهده پزشکان و روانشناسان نیست، بلکه همه افراد جامعه باید در این مسیر نقش‌آفرین باشند. همدلی، درک و قضاوت نکردن می‌تواند نخستین گام برای نجات جان انسان‌ها باشد.اگر فردی یا شخصی از اطرافیانش با افکار خودکشی مواجه است، باید بداند، کمک در دسترس است و نباید از درخواست کمک شرمگین باشد. صحبت کردن و در جریان قرار دادن یک متخصص، دوست یا عضو خانواده اولین گام برای نجات زندگی است. با توجه به پیچیدگی و حساسیت موضوع، رویکردهای پیشگیرانه باید غیراحساسی، همه‌جانبه، مبتنی بر شواهد علمی و با همکاری بین‌بخشی تمامی نهادهای مرتبط از جمله وزارت خانه های بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آموزش عالی، آموزش و پرورش، ورزش و جوانان، رسانه ملی و سازمان‌ها و سایر ارگانهای دولتی و مردم نهاد اجرا شوند. همدلی، درک و قضاوت نکردن از ارکان اصلی مقابله با خودکشی است.»
