جمعیت در مسیر سالمندی؛ چالش آلزایمر و راه های پیشگیری از زوال شناختی
دکتر حریرچیان، متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و عضو گروه علوم بالینی فرهنگستان علوم پزشکی کشور، به مناسبت روز جهانی آلزایمر در ۲۶ شهریور، ضمن تأکید بر نبود درمان قطعی برای آلزایمر، راهکارهای مؤثر برای پیشگیری از آن را تشریح کرد.
*آلزایمر؛ شایع‌ترین شکل زوال عقل در سالمندی*
به گفته دکتر حریرچیان، آلزایمر یکی از شایع‌ترین دلایل بروز دمانس یا زوال عقل است که به‌ویژه در افراد سالمند بروز می‌یابد. این بیماری ناشی از تحلیل تدریجی سلول‌های عصبی در مغز است که به کاهش ظرفیت شناختی منجر می‌شود.
وی افزود: با افزایش جمعیت سالمند در کشور، انتظار می‌رود موارد ابتلا به آلزایمر افزایش یابد. بنابراین باید از اکنون به فکر تمهیدات پیشگیرانه، آموزشی و درمانی باشیم.
*علل و ویژگی‌های شناختی آلزایمر*
دکتر حریرچیان ادامه داد: بیماری آلزایمر در اغلب موارد زمینه ژنتیکی ندارد، اما در برخی افراد، سابقه خانوادگی می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا شود. به گفته او، اختلالات شناختی در آلزایمر ابتدا در حافظه نزدیک بروز می‌کند، در حالی که حافظه دور تا مراحل پیشرفته بیماری معمولاً حفظ می‌شود. همین موضوع گاهی موجب سوء‌تفاهم اطرافیان نسبت به وضعیت بیمار می‌شود.
*نقش بیماری‌های زمینه‌ای در زوال شناختی*
وی یادآور شد که بسیاری از بیماران مبتلا به زوال عقل، علاوه بر تغییرات بافتی مغز، دچار تنگی عروق کوچک مغزی و سکته‌های مغزی خُرد نیز هستند. این آسیب‌ها اغلب در زمینه بیماری‌هایی مانند دیابت و فشار خون رخ می‌دهد و با کنترل مناسب این بیماری‌ها می‌توان از بروز یا تشدید زوال عقل جلوگیری کرد.
*سه‌ضلعی پیشگیری: ذهن فعال، جسم متحرک، تغذیه سالم*
در ادامه، دکتر حریرچیان سه رکن اصلی پیشگیری از آلزایمر را چنین برشمرد:
فعالیت ذهنی مداوم: سالمندانی که پس از بازنشستگی فعالیت‌های فکری خود را کنار می‌گذارند، در معرض افت شناختی هستند. مطالعه، حل جدول، یادگیری زبان جدید و حفظ اشعار از جمله تمرینات ذهنی مؤثر به شمار می‌رود.
تحرک بدنی روزانه: فعالیت فیزیکی منظم مانند نیم‌ساعت پیاده‌روی در روز، به حفظ حجم مغز کمک کرده و می‌تواند روند تحلیل شناختی را کند نماید.
رژیم غذایی مناسب: تغذیه به سبک مدیترانه‌ای که شامل مصرف سبزیجات، میوه‌جات و غذاهای تازه است، نقش مهمی در سلامت مغز دارد. در مقابل، مصرف فست‌فودها می‌تواند با تشدید روند بیماری همراه باشد.
درمان‌های موجود؛ کندکننده نه درمان‌کننده
دکتر حریرچیان با اشاره به درمان‌های دارویی موجود گفت: داروهایی که سال‌ها برای درمان آلزایمر استفاده می‌شود، عمدتاً روند پیشرفت بیماری را کند کرده و وضعیت بیمار را به‌طور نسبی تثبیت می‌کنند، اما اثربخشی درمان قطعی ندارند. وی افزود: داروهای تزریقی جدید نیز، علیرغم هزینه‌های سنگین، تأثیر چشم‌گیری نشان نداده‌اند و بیشتر جنبه تجاری دارند. این داروها تنها در مراحل اولیه بیماری کاربرد دارند.
ثبات محیطی؛ اصل کلیدی در مراقبت از بیماران
یکی از نکاتی که دکتر حریرچیان بر آن تأکید کرد، اهمیت ثبات محیط زندگی بیماران مبتلا به آلزایمر است. وی گفت: جابه‌جایی بیماران بین منازل فرزندان، هرچند با نیت محبت‌آمیز صورت گیرد، می‌تواند به سردرگمی، توهم و اضطراب بیمار منجر شود. بهتر است این بیماران در فضای آشنا و ثابت زندگی کنند و اطرافیان به دیدار آن‌ها بروند.
*پذیرش علائم و نقش خانواده*
او با تأکید بر آموزش خانواده‌ها نسبت به علائم روانی بیماران از جمله توهم، بدبینی و سوء‌ظن، هشدار داد که ناآگاهی از این علائم می‌تواند منجر به تنش‌های خانوادگی شود. این علائم بخشی از سیر بیماری هستند و باید با درک و حمایت، نه تقابل، با آن‌ها مواجه شد.
*توانبخشی شناختی با ابزارهای دیجیتال*
در پایان، دکتر حریرچیان به وجود نرم‌افزارهایی اشاره کرد که با توجه به مرحله بیماری، تمرینات ساده‌ای برای تقویت ذهن بیماران ارائه می‌دهند. این ابزارها می‌توانند بخشی از توانبخشی شناختی بیماران آلزایمر را تشکیل دهند.
